- 0,00 zł0TWÓJ KOSZYK
Aktualnie nie dodałeś nic do koszyka
Dodaj produkty, aby rozpocząć zakupy
- Logowanie
Stan wojenny z perspektywy obcokrajowca. Omów zagadnienie na podstawie utworu Profesor Andrews w Warszawie Olgi Tokarczuk. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.Stan wojenny to okres w historii Polski, który rozpoczął się 13 grudnia 1981 r. i trwał do 22 lipca 1983 r. Czas ten charakteryzował się aresztowaniami opozycjonistów, wprowadzeniem cenzury, inwigilacji i podsłuchów. Jego celem było ograniczenie życia codziennego Polaków oraz stłumienie sprzeciwu politycznego, zwłaszcza ruchu "Solidarność". Tysiące działaczy opozycji trafiło do więzień, mimo że nie postawiono im żadnych zarzutów. Władzę nad państwem przejęło wojsko, ZOMO. Ówczesny rząd, posługując się siłą, strachem i przemocą, usiłował wpłynąć na społeczeństwo, aby utrzymać swoją pozycję.Stan wojenny z perspektywy obcokrajowca - tezaZ perspektywy kogoś z zewnątrz, np. obcokrajowca, stan wojenny wywołuje szok i głębokie poczucie przygnębienia. Stan wojenny z perspektywy obcokrajowca - argumentacja W opowiadaniu Olgi Tokarczuk "Profesor Andrews w Warszawie" został przedstawiony pesymistyczny i złowrogi obraz polskiej stolicy. Można domniemywać, że autorka osadziła czas akcji na grudzień 1981 roku, czyli na moment wprowadzenia w kraju stanu wojennego. Wydarzenia te rozgrywają się w ciągu kilku dni. Dokładnie 12 grudnia do Warszawy przybywa tytułowy psychoanalityk - profesor Andrews. Miał w planach spotkania ze studentami, wygłoszenie serii wykładów na uczelniach oraz zwiedzanie wybranych miast. Miała to być zwykła naukowo-turystyczna wizyta.Jednak już pierwszej nocy zaczynają dziać się rzeczy niezrozumiałe dla profesora. Przydzielona mu opiekunka nagle przestaje odbierać telefony. Nie udaje mu się także nawiązać kontaktu ze znajomymi z Anglii. Naukowiec zostaje sam w wynajętej kawalerce. Obserwuje na ulicach czołgi, ZOMO i wozy opancerzone.Początkowo Warszawa wydaje mu się nawet egzotyczna z racji tej sytuacji. Jednakże, rosnąca liczba zdarzeń zaczyna zdumiewać psychoanalityka. Kiedy decyduje się na zwykłe zakupy, okazuje się, że jedynym towarem dostępnym na półce jest ocet. Ludzie stojący w kolejce po ryby unikają kontaktu wzrokowego i patrzą na własne stopy, gdy mijają ich żołnierze. Profesor zaczyna rejestrować coraz więcej paradoksów i niepojętych dla niego sytuacji.Świat, na który patrzy, jest brudny i ponury. W kawiarni siedzi bezzębna starsza kobieta, melancholijnie wpatrująca się w okno. W zasadzie jedynym ratunkiem przed narastającą apatią staje się alkohol - profesor Andrews upija się najpierw trunkiem kupionym na lotnisku, a następnie przyjmuje zaproszenie od napotkanego mężczyzny, który częstuje go bimbrem. Można zatem wyciągnąć wniosek, że stolica jest miejscem, gdzie ciężko zapanować nad emocjami. Króluje tam poczucie strachu i totalnej bezsilności.W opowiadaniu jedyną ucieczką od trudów codzienności staje się właśnie alkohol. Stolica jest ukazana jako miasto szare i nieatrakcyjne. Mieszkania są w kiepskim stanie, niemal identyczne, a miejsce w nich jest ograniczone. Nawet leżący śnieg nie jest biały i błyszczący, lecz brudny. Mieszkańcy są przygnębieni i zagubieni. Nic w tym miejscu nie przypomina profesorowi cywilizowanego Londynu. Pytanie, które Tokarczuk zadaje czytelnikowi na koniec, brzmi: jaką wiedzę zdobył profesor Andrews o Warszawie, Polsce, a co najważniejsze - o samym sobie?Stan wojenny z perspektywy obcokrajowca - kontekstDzieła literackie oraz autorzy, którzy w swojej twórczości zajmowali się tematyką stanu wojennego to m.in.:"Raport o stanie wojennym", Marek Nowakowski,"Raport z oblężonego miasta", Zbigniew Herbert (pisany wierszem o ówczesnej rzeczywistości oraz kondycji człowieka),"Kabaret Kici Koci", Miron Białoszewski,"Pan tu nie stał", Stanisław Barańczak (ośmieszenie języka komunistycznej propagandy Polski Ludowej). Zwrot: "Pan tu nie stał" stanowi punkt wyjścia dla tego utworu. Te słowa padały na co dzień, kiedy w długich kolejkach oczekiwało się na dowolny towar. W wierszu do osoby usiłującej wepchnąć się do szeregu mówią różni ludzie, którzy już wcześniej zajęli tam miejsca. Nie posługują się oni jednak swoim własnym głosem i w gruncie rzeczy nie przekazują żadnych treści. Zamiast tego powtarzają zbitki fraz zaczerpniętych z języka mediów i polityki. To ludzie stojący w kolejce, a nie na wiecu politycznym, dlatego należałoby oczekiwać od nich słów prostych, zwyczajnych. Niemniej propaganda osiągnęła już swój cel - zgromadzony w sklepie tłum bełkocze jej językiem. Całość jest rodzajem gry językowej.Chcesz mieć spokój przed egzaminem ustnym? Wyczerpujące opracowanie pytań jawnych to jedyny materiał, którego potrzebujesz, by zdobyć maksimum punktów!
Małżeństwo w literaturze to jeden z najbardziej plastycznych motywów. Choć rzadko trafia na egzamin jako główne zagadnienie, stanowi niezastąpione narzędzie do konstruowania mocnych argumentów w najtrudniejszych tematach CKE. Małżeństwo w literaturze - znaczenieMotyw małżeństwa w literaturze jest niezwykle bogaty i różnorodny. Służy jako wskaźnik tego, co było ważne pod względem etycznym, ekonomicznym i obyczajowym w danej epoce. Analiza małżeństwa pozwala na stworzenie kompleksowej diagnozy społecznej i psychologicznej, co jest wysoko punktowane na maturze. Małżeństwo w literaturze ewoluowało przez dwa etapy:idealizacja: małżeństwo jest spełnieniem miłości i celem życia - jeśli związek kończy się tragicznie, przyczyną są wady otoczenia, a nie sama instytucja małżeństwa,demaskacja: małżeństwo jest krytykowane, staje się przede wszystkim transakcją ekonomiczną lub narzędziem do utrzymania statusu społecznego - przeszkoda leży wewnątrz instytucji - jest nią przymus majątkowy i klasowy. Motyw małżeństwa w literaturze - przykłady W maturalnej analizie ważne jest postrzeganie małżeństwa jako relacji z drugą osobą, która kształtuje człowieka, czyli powoduje u niego nabranie określonych cech, wpływa na jego zachowanie, postawę lub system wartości. Funkcja pozytywna: relacja moralnie wspiera bohatera, prowadzi do pozytywnej przemiany i odkupienia (np. Kmicic).Funkcja negatywna (destrukcyjna): relacja wywołuje upadek moralny, niszczy psychikę lub wymusza porzucenie wartości (np. Makbet, Wokulski).Motyw małżeństwa - kanon lekturMałżeństwo w literaturze służy jako dowód na siłę miłości, opresję ambicji lub dominację pieniądza.Motyw małżeństwa w Potopie (Henryk Sienkiewicz)Relacja Andrzeja Kmicica i Oleńki Billewiczówny to przykład miłości, która napędza do pozytywnej przemiany i odkupienia moralnego.Relacja (miłość idealistyczna): miłość Oleńki jest warunkowa. Najpierw odrzuca Kmicica z powodu jego zdrożnych czynów i zdrady. Małżeństwo jest obiecane dopiero, gdy Kmicic odkupi swoje winy i zmieni postawę.Kształtowanie (efekt): małżeństwo staje się nagrodą. Kmicic, by zasłużyć na Oleńkę przechodzi przemianę, bierze udział w walce narodowej i odzyskuje honor. To ilustracja siły miłości i poświęcenia jako źródła nadziei oraz element budowania wspólnoty narodowej. Motyw małżeństwa - Makbet (William Shakespeare)Związek Makbeta i Lady Makbet to podręcznikowy przykład negatywnego wpływu. Lady Makbet celowo używa miłości i manipulacji, aby usunąć opór moralny męża, doprowadzając go do królobójstwa. Relacja (zależność): małżeństwo przekształca się w sojusz ambicji, w którym Makbet staje się zależny od woli żony, by "udowodnić" swoją męskość.Kształtowanie (efekt): wpływ Lady Makbet prowadzi do spiralnego upadku moralnego, zniszczenia psychiki i ostatecznej śmierci. Motyw małżeństwa w Weselu (Stanisław Wyspiański)Ślub inteligenta z chłopką to symboliczna próba zjednoczenia narodu i obalenia mitu społecznego. Relacja (powierzchowność): małżeństwo obnaża brak autentycznej więzi między klasami. Inteligencja lekceważy chłopów, nie rozumie ich życia (np. Radczyni pyta o siew w listopadzie).Kształtowanie (efekt): małżeństwo to symbol, który prowadzi do klęski narodowej i letargu. Jasiek traci Złoty Róg (ideę) na rzecz czapki z pawimi piórami (materializm/próżność). Motyw małżeństwa w Lalce (Bolesław Prus)Dążenie Stanisława Wokulskiego do małżeństwa z Izabelą Łęcką to klasyczny dowód na to, jak ekonomia dominuje nad uczuciem w epoce pozytywizmu.Miłość (towar), relacja (transakcja): Wokulski, zaślepiony idealizmem, staje się emocjonalnie zależny od Łęckiej. Inwestuje majątek, by zyskać jej względy. Łęcka postrzega go jako przedmiot mający uratować jej zubożały status arystokratyczny.Kształtowanie (efekt): ta destrukcyjna relacja zmusza Wokulskiego do porzucenia ideałów naukowych na rzecz materializmu. Rozczarowanie prowadzi do załamania psychicznego i próby samobójczej.Motyw małżeństwa - Chłopi (Władysław Reymont)W naturalistycznym świecie Lipiec małżeństwo jest ściśle powiązane z ziemią i władzą patriarchalną. Maciej Boryna, poślubiając Jagnę, robi to nie tylko z namiętności, ale by zabezpieczyć swój majątek i utrzymać pozycję.Relacja (opresja): małżeństwo jest transakcją majątkową, która prowadzi do konfliktu rodzinnego (Maciej vs. Antek) i wymienia młodość Jagny na majątek.Kształtowanie (efekt): Jagna, niepotrafiąca podporządkować się regułom majątkowym i społecznym narzuconym przez to małżeństwo, zostaje ostatecznie wykluczona. Motyw małżeństwa - Żona modna (Ignacy Krasicki)Satyra z epoki oświecenia ośmiesza wady szlachty, w tym małżeństwo oparte wyłącznie na kalkulacji materialnej. Pan Piotr poślubia modną (czyli ulegającą francuskim wpływom) i rozrzutną szlachciankę dla jej pokaźnego posagu.Relacja (nierozsądna): związek jest wynikiem kontraktu, w którym majątek jest ceną za prawo do bycia żoną i posiadania wpływów w domu. Żona natychmiast narzuca mężowi obce obyczaje (francuskie jedzenie, przemeblowania).Kształtowanie (efekt): postawa żony prowadzi pana Piotra do ruiny materialnej i upokorzenia. Krasicki wykorzystuje satyrę do ośmieszenia wad społecznych i braku rozsądku w życiu prywatnym i majątkowym. Jak wykorzystać motyw małżeństwa na rozprawce?Zgodnie z trendami egzaminacyjnymi, celem nie jest opisanie związku, lecz udowodnienie, w jaki sposób ta relacja kształtuje, zmienia lub niszczy bohatera.Koncentracja na procesie zmianyAnalitycy CKE jasno wskazują: nie warto opisywać tylko miłości lub cierpienia, lecz udowodnić, jak relacja wpłynęła na zmianę postawy, zachowania lub systemu wartości bohatera. Przykład (Wokulski): niewystarczające jest stwierdzenie, że Wokulski cierpiał. Lepiej pokazać, że relacja z Łęcką (idealistyczna zależność) kształtuje go negatywnie, zmuszając do porzucenia nauki i idei pozytywistycznych.Wprowadzanie kontekstówMałżeństwo to doskonały motyw do wprowadzenia kontekstów:etycznego / psychologicznego: analizując "Makbeta", dobrze przedstawić związek jako sojusz zła i studium destrukcyjnego wpływu manipulacji na psychikę.historycznego / ideologicznego: analizując "Wesele" lub "Potop", można wskazać małżeństwo jako element budowania lub demaskowania wspólnoty narodowej,społecznego / ekonomicznego: analizując "Lalkę", warto omówić małżeństwo jako walkę z barierami klasowymi i ilustrację dominacji kapitału. Wprowadzenie co najmniej dwóch kontekstów otwiera drogę do osiągnięcia najwyższych wyników punktowych. Motyw małżeństwa na maturzeMałżeństwo, jako podstawa jednostka, jest nierozerwalnie związane z motywem rodziny i domu rodzinnego, który był odrębnym tematem na maturze w roku 2023. Warto zatem rozważać ten motyw jako gotowy argument na rozprawkę. Potop, małżeństwo odkupieńcze wywołuje pozytywną zmianę charakteru (Kmicic), odkupienie i służbę ojczyźnie, co pasuje do tematów poświęcenia, przemiany i źródła nadziei w trudnych czasach. Makbet, małżeństwo toksyczne prowadzi do moralnego upadku, zbrodni i szaleństwa. To idealny argument do tematów o buncie i jego konsekwencjach oraz o wpływie relacji na moralność. Wesele, małżeństwo klasowe pełniące funkcję symboliczną, którego konsekwencją jest marazm, klęska i brak zjednoczenia to argument do tematów o relacjach międzypokoleniowych i elementów fantastycznych w utworze.Lalka, małżeństwo kalkulacyjne, które skutkuje destrukcją emocjonalną, zmianą wartości i izolacją (pod presją majątku) to dowód do tematów o wpływie otoczenia społecznego oraz błędnej ocenie sytuacji.Chłopi, małżeństwo ekonomiczne doprowadzające do ostracyzmu i wykluczenia Jagny to mocny argument do tematów o konflikcie jednostki ze zbiorowością oraz wpływie rodziny i norm społecznych.Żona modna, małżeństwo nierozsądne, którego efektem jest ruina materialna i upokorzenie. Jest to doskonały argument do tematów o wpływie obyczajów na człowieka i konsekwencjach złego wyboru.
Czy możliwe jest zbudowanie doskonałego państwa? Omów zagadnienie na podstawie utworu Rok 1984 George’a Orwella. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.Od zarania dziejów ludzie zadawali sobie pytanie, czy stworzenie doskonałego państwa jest w ogóle możliwe. Już Platon w swojej filozofii zarysował wizję idealnej polis, której podstawą miała być sprawiedliwość i harmonia. Podobne przemyślenia nurtowały także myślicieli renesansu oraz oświecenia.Mimo to, historia oraz literatura dowodzą, że próby budowania "doskonałych" państw często skutkowały powstaniem systemów totalitarnych, które zamiast uszczęśliwiać obywateli, przynosiły im jedynie cierpienie. George Orwell w powieści "Rok 1984" przedstawia świat, który miał być rzekomo uporządkowany i kontrolowany, stając się w rzeczywistości koszmarną antyutopią.Teza: czy możliwe jest zbudowanie doskonałego państwa?Zbudowanie doskonałego państwa jest niewykonalne, gdyż każda próba narzucenia całkowitej kontroli nad jednostką nieuchronnie skutkuje zniewoleniem i dehumanizacją.Argumentacja: czy możliwe jest zbudowanie doskonałego państwa?George Orwell w powieści "Rok 1984" przedstawia obraz totalitarnej Oceanii, państwa zorganizowanego w sposób, którego celem było zagwarantowanie ładu, bezpieczeństwa i jednolitości. W rzeczywistości jednak ustrój ten przekształcił się w system całkowitego zniewolenia. Partia, której przewodzi mityczny Wielki Brat, ma kontrolę nad każdą sferą życia obywateli. Policja Myśli czuwa nad każdym ruchem, a teleekrany permanentnie monitorują ludzi w ich mieszkaniach i zakładach pracy. Nawet język został podporządkowany władzy - wprowadzono "nowomowę", której zadaniem jest ograniczenie zdolności do niezależnego myślenia, ponieważ brak słów uniemożliwia wyrażenie sprzeciwu.Orwell ukazuje również, w jaki sposób Partia manipuluje prawdą i historią. Główna postać, Winston Smith, pracuje w Ministerstwie Prawdy, gdzie jego obowiązkiem jest fałszowanie dokumentów i korygowanie przeszłych wydarzeń zgodnie z aktualnymi wytycznymi władzy. W rezultacie przeszłość jest nieustannie przepisywana, a rzeczywistość staje się płynna – za prawdę uważa się wyłącznie to, co w danym momencie ogłosi Partia. To dobitnie pokazuje, że w ustroju totalitarnym jednostka traci nie tylko wolność, ale również zdolność oparcia się na jakiejkolwiek obiektywnej rzeczywistości."Rok 1984" przedstawia również dramat jednostki w konfrontacji z opresyjnym systemem. Winston Smith podejmuje próby buntu w sferze myśli, a nawet ryzykuje zakazaną relacją miłosną z Julią. Ostatecznie te działania okazują się daremne – system totalitarny sukcesywnie łamie jego wolę, a Winston zostaje przymuszony do zdrady i bezwzględnego podporządkowania się Wielkiemu Bratu. To zakończenie jest szczególnie wymowne: Orwell dowodzi, że w tego typu państwie nie ma przestrzeni na wolność, szczęście ani indywidualność.Tym samym powieść udowadnia, że koncepcja stworzenia idealnego państwa jest złudzeniem. Ustrój, który zmierza do osiągnięcia całkowitej kontroli i równości, zamiast doskonałości tworzy piekło, w którym jednostka zostaje pozbawiona najważniejszych wartości: wolności, miłości, prawdy i godności. Antyutopia Orwella służy jako ostrzeżenie, że każde państwo usiłujące zbyt mocno ingerować w życie swoich obywateli, prędzej czy później przekształci się w system opresji.Kontekst: czy możliwe jest zbudowanie doskonałego państwa?Podobne rozważania na temat kreowania "państwa doskonałego" odnajdziemy w "Przedwiośniu" Stefana Żeromskiego. Powracający do odrodzonej Polski Cezary Baryka konfrontuje się z różnymi koncepcjami jej przyszłego ustroju. Początkowo jego ojciec, Seweryn Baryka, roztacza przed nim wizję "szklanych domów" – utopijnego kraju dostatku, równości i powszechnego szczęścia. Następnie Cezary poznaje rewolucyjne hasła bolszewickie, które obiecują sprawiedliwość społeczną, lecz w praktyce prowadzą do chaosu i cierpienia.W Polsce Cezary Baryka styka się również z ideami reform i ewolucyjnych przemian społecznych. Żeromski dowodzi, że żadna z tych ścieżek nie gwarantuje osiągnięcia pełnej doskonałości – niektóre propozycje są zbyt utopijne, inne natomiast niosą ze sobą ryzyko przemocy. W efekcie, wizja idealnego państwa okazuje się nieosiągalna, a jedyną realną opcją jest nieprzerwana praca na rzecz usprawniania istniejącego systemu. Podsumowanie: czy możliwe jest zbudowanie doskonałego państwa?Podsumowując, dążenie do wizji doskonałego państwa jest nierealną utopią. Orwell w "Roku 1984" ostrzega przed totalitarnym zniewoleniem, które wyłania się w efekcie prób zbudowania systemu idealnego. Żeromski w "Przedwiośniu" udowadnia, że również w realiach niepodległej Polski nie ma żadnych gotowych recept na perfekcyjny ustrój – marzenie o "szklanych domach" pozostaje wyłącznie symbolem głębokiej tęsknoty za sprawiedliwością i lepszą przyszłością.Literatura uświadamia zatem, że zamiast poszukiwać państwa doskonałego, należy budować system możliwie sprawiedliwy i uwzględniający potrzeby obywateli, akceptując jego nieuniknioną niedoskonałość.100% na maturze ustnej z polskiego? To możliwe! Sprawdź opracowanie pytań jawnych i zdaj egzamin bez problemu.
Dramat Stanisława Wyspiańskiego Wesele (1901) to bolesna diagnoza narodu u progu XX wieku. Postacie symboliczne nie są przypadkowe - to projekcje podświadomości weselników, ich lęków, wyrzutów sumienia i historycznych obciążeń. Autor wprowadził do swojego arcydzieła postacie symboliczne w celu obnażenia wad polskiego społeczeństwa, które uniemożliwiają podjęcie czynu niepodległościowego. Co symbolizują postacie na Weselu? Akcja toczy się w chacie bronowickiej, gdzie spotykają się przedstawiciele różnych warstw społecznych (chłopi, inteligencja). Zjawy, których nadejście zapowiada i inicjuje Chochoł, nie są bytami zewnętrznymi, lecz stanowią projekcję wewnętrznych procesów psychologicznych (co komu w duszy gra). Postacie symboliczne konfrontują bohaterów nie z losem, ale z ich własnymi, stłumionymi demonami i niespełnionymi aspiracjami. Postacie symboliczne: krytyka inteligencjiTe postacie są lustrem, które odbija moralną zapaść i dekadentyzm warstwy, która powinna przewodzić narodowi.Stańczyk - WeseleStańczyk, postać z obrazu Jana Matejki, uosabia mądrość polityczną i patriotyzm, ale też przekleństwo wiedzy. Podczas spotkania z Dziennikarzem (reprezentującym konserwatywne stronnictwo Stańczyków) zarzuca mu słowną deklaratywność i apatię historyczną. Dziennikarz jawi się jako dekadent, pragnący katastrofy jako środka wstrząsu.Wniosek maturalny: Stańczyk symbolizuje bierność intelektualną. Posiadanie wiedzy bez zdolności do czynu jest najgłębszą formą dekadencji według Wyspiańskiego.Rycerz - WeseleRycerz to symbol honoru, dawnej chwały militarnej i poświęcenia (nawiązanie do Zawiszy Czarnego). Konfrontuje Poetę z jego niemocą twórczą i biernością. Rycerz demaskuje klęskę mesjanizmu romantycznego. Artysta, choć jest mistrzem słów, ucieka w estetyzm, pozostając niezdolnym do działania i natchnienia narodu.Wniosek maturalny: powodem niemocy jest oddzielenie sztuki od życia, skutkujące tym, że artysta, będący potencjalnym natchnieniem, nie jest zdolny do podjęcia czynu.Hetman - WeseleHetman Franciszek Ksawery Branicki symbolizuje historyczną zdradę narodową, fałsz i magnacki egoizm (nawiązanie do Targowicy). Ostrzega Pana Młodego przed powierzchownością chłopomanii. Hetman symbolizuje, że Pan Młody, mimo chęci unii z ludem, niesie w sobie dziedzictwo "panów", którzy zdradzili. Wniosek maturalny: nierozliczony grzech historyczny uniemożliwia autentyczną jedność społeczną, skazując projekt zjednoczenia na niepowodzenie.Postacie symboliczne: zwiastuni czynu i paraliżuTe postacie pełnią funkcję proroków klęski, zjawiając się, aby skonfrontować weselników z potencjałem zbrojnego zrywu i koniecznością rozliczenia konfliktów klasowych. Mimo otrzymania jasnego sygnału do walki, nie udaje się przekuć wizji w czyn, co prowadzi do Chocholego Tańca. Upiór - WeseleUpiór reprezentuje krwawą, nierozliczoną zemstę chłopską i jest uosobieniem Jakuba Szeli, przywódcy rabacji galicyjskiej z 1846 roku. W trakcie spotkania z Dziadem przypomina o głębokim podziale klasowym i strachu panów przed radykalnym czynem ludowym. Dziad pamięta, że "Myśmy wszystko zapomnieli; mego dziadka piłą rżnęli…".Wniosek maturalny: Upiór jest historycznym kontrargumentem wobec idealizacji chłopa. Symbolizuje, że nierozwiązany konflikt klasowy jest przyczyną narodowej dezintegracji, uniemożliwiając wspólny zryw.Wernyhora - WeseleWernyhora jest legendarnym wieszczem, nadzieją na odrodzenie, zwiastunem czynu, niepodległości i zbrojnego powstania. Przynosi kluczowy symbol walki: Złoty Róg. Zjawia się przed Gospodarzem, który jako potencjalny przywódca obnaża bierność i uchylanie się od odpowiedzialności. Gospodarz przekazuje Róg Jaśkowi, co oznacza, że elity "umyły ręce" i czekały na cud. Wniosek maturalny: Wernyhora symbolizuje nieskuteczny mesjanizm, krytykując romantyczną wiarę w magiczne objawienie. Niezdolność elit do wzięcia na siebie ciężaru prowadzenia narodu jest przyczyną klęski.Widmo - WeseleWidmo to duch zmarłego narzeczonego Marysi, Ludwika de Laveaux (malarza francuskiego, który zmarł na gruźlicę), ukazujący się jej po zaproszeniu Chochoła. Widmo jest projekcją wewnętrznej tęsknoty, a także utraconej miłości romantycznej. Konfrontuje Marysię z dylematem: stabilizacja i proza życia u boku męża (Wojtka) kontra ucieczka w idealizowaną przeszłość i marzenia. Wniosek maturalny: los Marysi (którą kusi Widmo) ilustruje dekadentyzm emocjonalny - niezdolność do życia chwilą obecną i ucieczkę w nostalgiczną przeszłość (symbol bierności).Chochoł - WeseleChochoł jest postacią inicjującą Akt II i zamykającą dramat. Z jednej strony symbolizuje narodowy marazm, stagnację i uśpienie. A z drugiej - jest nadzieją warunkową: słomiana otulina chroniąca róże, sugerująca, że wartości narodowe przetrwają, jeśli naród sam zechce zerwać stagnację. Chocholi Taniec jest kulminacją i fizyczną manifestacją narodowej bezczynności i paraliżu. To ostateczna konsekwencja wcześniejszych błędów (brak przywództwa, materializm Jaśka, lęk przed ludem). Postacie symboliczne na maturzeAby wykorzystać postacie symboliczne z "Wesela" na egzaminie, warto dokonać analizy przyczynowości klęski i unikać płytkiej interpretacji nadziei.Błędem jest idealizowanie Stańczyka. Należy wykazać, że jego mądrość jest symbolem bierności intelektualnej elity: inteligencja wie, ale jej mądrość jest bezskuteczna, ponieważ brakuje woli czynu. Symboliczną klęskę należy traktować jako ciąg przyczynowo-skutkowy. Bierność Stańczyka tworzy grunt, w którym wizja Wernyhory nie może się zrealizować, a materializm Jaśka jest ostatecznym dowodem na to, że społeczeństwo jest nieprzygotowane. Uśpienie kontra paraliż. Tragedia dramatu polega na tym, że Chochołowe uśpienie (stan potencjału) nie prowadzi do przebudzenia, lecz do trwałego paraliżu (tragiczna konsekwencja ludzkich zaniechań). Dobrze, by analiza maturalna pokazała, jak to uśpienie jest skutkiem wad, a nie po prostu neutralnym stanem.
Problematyka winy i kary. Omów zagadnienie na podstawie Mitologii (cz. I Grecja) Jana Parandowskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.Od początków swojego istnienia literatura śmiało porusza tematy wywołujące dyskusję, a jednym z nich jest motyw winy i kary. Osoby, które zboczyły w życiu z właściwej drogi, zazwyczaj musiały zmierzyć się z następstwami swoich działań. Nie jest przypadkiem, że pisarze są zafascynowani takimi bohaterami. Negatywna postać intryguje odbiorcę, wręcz zachęcając do głębszej lektury. Wynika to z faktu, że dzieła kreują wizerunki osób, których reputacja jest daleka od doskonałości. Literatura uwiecznia rozmaite przekroczenia norm w postępowaniu bohaterów (winy) i ukazuje ponoszenie z tego tytułu odpowiedzialności, lub jej brak. Warto na wstępie postawić pytanie: co skłania bohaterów literackich do czynów, które przynoszą im złą sławę? Motywacją może być chęć zemsty, pragnienie władzy lub dążenie do zdobycia pozycji społecznej. Z drugiej strony, pobudki bywają pozytywne, na przykład chęć niesienia pomocy innym. Zawsze jednak czeka ich kara, czyli odczucie rozmaitych konsekwencji.Problematyka winy i kary - tezaBohaterowie, dopuszczając się winy, muszą ponieść konsekwencje swoich czynów.Problematyka winy i kary - argumentacja Przykładem potwierdzającym tę zasadę jest Prometeusz, archetypiczny buntownik-altruista, który wystąpił przeciwko bogom olimpijskim dla dobra ludzkości. Jego wina polegała na wykradzeniu bogom ognia. W rezultacie spotkała go surowa kara: został przykuty do skał Kaukazu, gdzie orzeł codziennie wyrywał mu regenerującą się wątrobę.Podobnie, mit o Syzyfie doskonale ilustruje tezę o nieuchronności konsekwencji. Syzyf, władca Koryntu, znany ze swojej przebiegłości, nadużył zaufania, oszukując bóstwa i naruszając zarówno boskie, jak i ludzkie zasady - wyjawił tajemnice bogów i próbował przechytrzyć śmierć. Za tę pychę i przewinienia został skazany przez bogów na karę wiecznego, bezcelowego wysiłku: nieustannego wtaczania głazu na szczyt, skąd ten nieodmiennie spadał. Jego historia ukazuje, że w mitologii kara jest nieuchronna i wieczna, a wina zawsze pociąga za sobą konsekwencje, nawet gdy człowiek na krótko próbuje umknąć przed odpowiedzialnością.Problematyka winy i kary - kontekst"Makbet", William Szekspir: tytułowy bohater, kierowany ambicją i żądzą władzy, dopuszcza się zbrodni, mordując króla. To przewinienie prowadzi go do nieustannego niepokoju sumienia, popadnięcia w obłęd i ostatecznej klęski. W ten sposób staje się ofiarą własnych, tragicznych czynów."Zbrodnia i kara", Fiodor Dostojewski: zabójstwo lichwiarki przez Raskolnikowa jest przełomowym momentem w jego życiu, skutkującym wewnętrznym rozdarciem, silnym poczuciem winy oraz koniecznością konfrontacji z własnym sumieniem. Powieść Fiodora Dostojewskiego przedstawia drogę głównego bohatera od popełnienia zbrodni do próby moralnego odzyskania równowagi i odkupienia win poprzez cierpienie.Problematyka winy i kary - podsumowanieOcena postępowania postaci literackich jest zawsze rezultatem indywidualnej hierarchii wartości i kodeksu etycznego każdej jednostki. Najbardziej sprawiedliwym moralnym sędzią człowieka pozostaje sumienie. Bohaterowie, którzy popełniają różne przewinienia, zmagają się z odmiennymi konsekwencjami. Motyw winy i kary jest zagadnieniem ponadczasowym, które jest aktualne w każdej epoce literackiej.Nie ryzykuj na egzaminie! Skorzystaj z gotowych odpowiedzi do pytań jawnych i zdobądź pewność na ustnej maturze!
Romantycy odrzucając klasyczne rygory, stworzyli formę zdolną pomieścić walkę o niepodległość na planie historycznym, psychicznym i metafizycznym. W kontekście maturalnym opanowanie cech dramatu romantycznego pozwala zrozumieć konflikty ideologiczne (mesjanizm vs. winkelriedyzm) i dokonać analizy formy. Dramat romantyczny - co to?Dramat romantyczny to gatunek literacki wywodzący się z epoki romantyzmu, który powstał na gruncie filozofii irracjonalistycznej, stawiającej w centrum zainteresowania:uczucie,intuicję,mistycyzm.W literaturze polskiej stał się narzędziem ekspresji cierpienia narodowego (martyrologii), co wymusiło przyjęcie formy synkretycznej i otwartej. Celem dramatu romantycznego jest wyrażenie chaosu, konfliktu wewnętrznego bohatera i globalnego dylematu historycznego.Cechy dramatu romantycznegoDramat romantyczny to fundamentalna rewolucja estetyczna, która była bezpośrednią odpowiedzią na rygorystyczne zasady epoki oświecenia. Ten gatunek opiera się na totalnej opozycji do wzorców antycznych i klasycystycznych. Utwory są trudne, a często wręcz niemożliwe, do wystawienia na tradycyjnej scenie teatralnej. Wynika to z charakterystycznych cech (luźna kompozycja, sceny zbiorowe i elementy fantastyki). Dramat romantyczny jest przeznaczony przede wszystkim do czytania. Radykalne odrzucenie zasady trzech jednościDramat romantyczny całkowicie odrzuca klasycystyczną zasadę jedności czasu, miejsca i akcji. Umożliwia to swobodne przechodzenie między planami (realizm, mistycyzm, psychologia) i ujęcie szerokiego tła historycznego. Luźna, otwarta kompozycjaSceny nie są połączone ścisłym, logicznym związkiem przyczynowo-skutkowym (jak w klasycyzmie). Kompozycja koncentruje się wokół głównej idei lub bohatera romantycznego (jako osi fabularnej), a nie konsekwentnie prowadzonej akcji.SynkretyzmŁączenie różnorodnych elementów to znak rozpoznawczy estetyki romantycznej.Synkretyzm rodzajowy: łączenie elementów lirycznych (emocjonalne monologi, subiektywna ekspresja), epickich (świat przedstawiony, szerokie tło historyczne) i dramatycznych (dialogi).Synkretyzm stylistyczny: swobodne mieszanie skrajnych konwencji, takich jak patos, tragizm, komizm, a przede wszystkim groteska. Pozwala to stworzyć złożony i wielowymiarowy utwór. Synkretyzm sztuk (fr. correspondance des arts): włączanie w obręb tekstu elementów innych form wyrazu artystycznego, np. muzyki, śpiewu (np. pieśń zemsty, Dziady cz. III), malarstwa czy opowieści (np. bajka Żegoty, Dziady cz. III) w celu wyrażenia nastrojów, emoji i idei. Zderzenie realizmu z fantastykąSwobodne splatanie wątków realistycznych (np. sceny więzienne) z elementami nadprzyrodzonymi i fantastycznymi (np. duchy, wiedźmy, przepowiednie). Wprowadzenie elementów nadprzyrodzonych dodaje utworom głębi i tajemniczości.Symbolizm W dramacie romantycznym wszechobecna jest moc symbolu: postacie, przedmioty lub sytuacje oddają głębsze, nieoczywiste przekazy. Najczęściej dotyczą emocji, duchowości, ideologii czy filozofii jednostki.Dramat romantyczny - przykładyW centrum dramatu jest bohater romantyczny, którego charakteryzuje indywidualizm i egotyzm. Samotny, wybitny geniusz często pozostaje nierozumiany przez społeczeństwo. Jego los i dylematy są ważniejsze niż spójność fabuły. Dziady - dramat romantyczny cechy"Dziady" część III Adama Mickiewicza stanowią kwintesencję dramatu romantycznego i są wypełnione symboliką narodową i mistyczną. Otwarta kompozycja: swobodne przechodzenie przez realizm historyczny (Wilno, 1823) -> liryzm (Improwizacja) -> mistycyzm (Widzenie Księdza Piotra). To wprowadzenie idei mesjanistycznej oraz ujęcie walki na planie historycznym i metafizycznym.Postawa prometejska: przemiana bohatera w Wielkiej Improwizacji od pasywnego Werterowskiego (Gustaw) do heroicznego prometejczyka (Konrad), gotowego poświęcić się, a nawet rzucić wyzwanie Bogu, dla dobra narodu. Celem jest wyrażenie buntu metafizycznego i miłości do ojczyzny, usprawiedliwiającej pychę.Martyrologia: sceny więzienne, represje, solidarność więźniów, poświęcenie Tomasza mają ukazać cierpienie narodu i zyskać moralną wyższość nad zaborcą.Synkretyzm stylistyczny (groteska): Sen Senatora Nowosilcowa to symboliczne upokorzenie opresora. Polega na zestawieniu patosu władzy z groteską moralnego upadku i tchórzostwa.Kordian - dramat romantyczny cechy"Kordian" Juliusza Słowackiego jest utworem polemicznym wobec "Dziadów" i eksponuje problem klęski czynu i słabości jednostki.Luźna kompozycja: akcja obejmuje różne, odległe miejsca (Mount Blanc, Londyn, Watykan), co ilustruje asceniczność utworu i podróż bohatera w poszukiwaniu sensu i celu życia. Winkelriedyzm: Kordian, w akcie samotnej idei, pragnie dokonać zamachu na cara. Reprezentuje koncepcję czynnego, zbrojnego poświęcenia - Polska ma być Winkelriedem narodów. Klęska czynu: mimo wzniosłej idei, próba zamachu kończy się klęską. Kordian jest psychologicznie zbyt słaby (wahanie, strach przed dokonaniem morderstwa) i działa w osamotnieniu. Dramat ukazuje tragizm idei zderzonej z realiami i słabością jednostki. Heroizm i pycha: manifest Kordiana na Mount Blanc jest aktem prometejsko-bajronicznego buntu i indywidualizmu, ale jego porażka dowodzi, że heroiczny czyn bywa niewystarczający w kontekście narodowym. Najważniejsze pułapki interpretacyjne - matura 2026Dramat romantyczny jest jak pole minowe, ponieważ CKE sprawdza nie tylko znajomość treści, ale przede wszystkim wszechstronną wiedzę. Odrzucenie klasycznych reguł (jedności) było konieczne ideologicznie, ponieważ tylko to pozwoliło wpleść do utworu patriotyzm, martyrologię i fantastykę. Forma gatunku celowo jest asceniczna (trudna do wystawienia) i synkretyczna, co jest widoczne w "Dziadach" przez mieszanie patosu (martyrologia) z groteską (np. Sen Senatora Nowosilcowa), co służy moralnej zemście i dyskredytacji zaborcy. Na maturze mogą pojawić się pytania porównawcze, dlatego ważne, by odróżniać dwa bieguny ideologiczne: mesjanizm (bierne cierpienie/odkupienie u Mickiewicza),winkelriedyzm (czynna walka/poświęcenie u Słowackiego).Najważniejsze, by pamiętać, że prometeizm Konrada musi być analizowany krytycznie, z uwzględnieniem jego klęski i pychy, która gubi go w Wielkiej Improwizacji. Pułapka maturalna: Konrad nie jest Prometeuszem, który odniósł sukces. Ratuje go przede wszystkim interwencja Ks. Piotra.
Powieść "Chłopi" Władysława Reymonta (Nagroda Nobla, 1924) nie tylko dotyczy życia polskiej wsi, lecz jest wielowarstwowym obrazem egzystencji ludzkiej. Aby uzyskać wysokie wyniki na maturze, ważne jest zrozumienie, że utwór jest syntezą prądów modernizmu. Przeczytaj przewodnik analityczny dla maturzystów i przygotuj się do egzaminów.Chłopi - konteksty literackie i kontekst teoretyczny Te konteksty definiują artystyczną przynależność "Chłopów" do Młodej Polski i tłumaczą, dlaczego dzieło Reymonta jest monumentalne (epopeja i estetyka).Synteza modernizmuReymont połączył sprzeczne prądy Młodej Polski w celu stworzenia kompleksowej wizji wsi Lipce.Naturalizm: narzędzie do surowego, niemal naukowego, ukazania życia chłopskiej gromady, rządzonej przez prymitywne instynkty (płciowy, posiadania ziemi).Impresjonizm: estetyczne przeciwieństwo naturalizmu. Wprowadza element zmysłowego piękna i liryzmu poprzez opisy przyrody, barw i światłocienia (np. opis słońca jako "kadź roztopionego żelaza"). Służy to psychologizacji i estetyzacji prozy. Symbolizm: nadanie materialnej rzeczywistości głębszego, uniwersalnego znaczenia (np. śmierć Boryny jako symbol siewcy).Epopeja chłopska"Chłopi" są monumentalnym utworem, który przedstawia panoramiczny obraz ważnej społeczności.Ramy epickie: akcja jest cykliczna (Jesień, Zima, Wiosna, Lato), co spaja losy bohaterów z rytmem natury i nadaje dziełu uniwersalny charakter. Scena batalistyczna: konflikt z dworem o las to literacka scena batalistyczna, która podnosi chłopów do rangi podmiotu zdolnego do walki o swoje prawa.Chłopi - kontekst historycznyPowieść, której akcja toczy się na przełomie XIX i XX wieku, wymaga kontekstu, który wyjaśnia sytuację majątkową i społeczną chłopów.Uwłaszczenie i spory majątkoweChoć w "Chłopach" wieś została ukazana już po uwłaszczeniu (które miało miejsce w Królestwie Polskim w 1864 r.), problemy związane z własnością ziemi są wciąż żywe. Konflikt o las jest tego najlepszym przykładem, pokazując, że chłopi, choć wolni, wciąż muszą walczyć o utrzymanie swojego majątku i swoich praw z dworem.Wielka emigracja i pielgrzymowanieAkcja powieści umiejscowiona jest w okresie, kiedy poezja romantyczna (Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego) wciąż stanowiła ważny kontekst dla polskiej kultury. Chłopi są jednak przedstawieni jako samoistna siła, która w przeciwieństwie do wydziedziczonej z ziemi i emigrującej szlachty, trwa przy ziemi i stanowi ten rdzeń narodowy, o który walczyli romantycy.Kontekst kulturowy i religijnyTe konteksty pozwalają zrozumieć motyw tradycji, obyczaju i zbiorowości oraz zasady moralne mieszkańców wsi. Rytm cykliczny: życie Lipiec jest ściśle związane z rytmem natury i obrzędów (siewy, żniwa, obchody Bożego Ciała, Wielkanoc). Ta powtarzalność sprawia, że postacie stają się archetypami (Maciej Boryna jako Ojciec i Gospodarz, Antek jako Młody Buntownik, Jagna jako femme fatale), a ich czyny nabierają charakteru mitycznego (odzwierciedlają odwieczne, uniwersalne prawdy o życiu człowieka i natury, a nie tylko konkretne wydarzenia. Na przykład, śmierć Macieja Boryny na polu, polegająca na symbolicznym zasiewaniu ziarna, nie jest tylko śmiercią chłopa, ale rytuałem przejścia i symbolem wiecznego odradzania się). Często widoczny jest synkretyzm pogański i katolicki. Władza obyczajów: tradycje stanowią nienaruszalny kodeks moralny i społeczny, który jest silniejszy niż formalne prawo. Obyczaj ten decyduje o losie jednostki (np. wygnanie Jagny).Rola religii: wiara katolicka jest głęboko zakorzeniona i nierozerwalnie związana z codziennymi obowiązkami i rytuałami socjalnymi, umacniając więzi w społeczności.Kontekst społeczny i ekonomiczny To wyjaśnienie motywy konfliktu, hierarchii i materializmu.Ziemia jako wartość nadrzędna: ziemia jest najwyższą wartością materialną, decydującą o pozycji społecznej i przetrwaniu. Jest to siła tak potężna, że unieważnia więzy rodzinne (konflikt Boryny i Antka o grunt) i jest przyczyną małżeństw (np. Maciej i Jagna). Instynkt posiadania: konflikty rodzinne (Boryna vs. Antek) są zredukowane do walki o majątek i przetrwanie, co jest cechą naturalizmu. W Lipcach liczy się wartość gruntu, a nie pieniędzy. Autonomia gromady: społeczność jest zorganizowana wokół wspólnych celów i tradycji (sąd wiejski). Siła gromady dominuje nad jednostką, co widać w zbiorowej, brutalnej decyzji o wygnaniu Jagny (usunięcie elementu destabilizującego).Kontekst egzystencjalnyDotyczy analizy natury ludzkiej i roli jednostki w społeczeństwie.Instynkty: życie bohaterów jest zdeterminowane przez fundamentalne instynkty, takie jak posiadanie ziemi, życie w gromadzie oraz instynkt płciowy (Jagna, Antek). Los wybrańca/ofiary: Jagna jest uosobieniem nieskrępowanej, pierwotnej natury i instynktu płciowego. Jej postawa, sprzeczna z normami społecznymi, prowadzi do jej wygnania. Scena ta jest interpretowana jako akt rytualnego oczyszczenia - Jagna staje się społeczną ofiarą niezbędną do zachowania ładu w gromadzie.Tragizm starców: los starych ludzi, jak Agata, zdanych na łaskę dzieci i upokorzenia, ukazuje surowy zanik empatii w obliczu nieustannej walki o byt, co jest cechą naturalizmu.Konteksty w Chłopach na maturze W ostatnich latach CKE konsekwentnie wykorzystuje "Chłopów" do złożonej analizy, zmuszając maturzystów do łączenia sprzecznych prądów. Najważniejszą pułapką interpretacyjną jest konieczność rozróżniania: naturalizmu (instynkt, biologizm, brutalność zbiorowości),impresjonizmu (liryzacja natury, estetyka). Centralny jest status Ziemi jako świętości i głównego determinantu materialnego, który podporządkowuje związki międzyludzkie prawu posiadania. Ponadto, zrozumienie wygnanie Jagny wyjaśnia uniwersalny charakter epopei. To nie tylko moralny osąd, ale przede wszystkim naturalistyczny akt higieny społecznej. Kolektyw, kierując się instynktem przetrwania, brutalnie usuwa element destrukcyjny.
Barok jest epoką chaosu, kryzysu i niestabilności. Odrzuciwszy renesansową harmonię, poezja musiała znaleźć nowy język, który odda złożoność świata. Charakterystycznym stylem stał się marinizm - poetyka kunsztu i intelektualnego zdumienia. Zrozumienie, czym jest ten koncept i jaką funkcję pełni pozwala na interpretację ówczesnej twórczości polskiej.Kto stworzył marinizm?W poezji europejskiego baroku marinizm jest prądem literackim zapoczątkowanym przez wybitnego włoskiego poetę Giambattistę Marino, od którego nazwiska pochodzi nazwa. Ta strategia poetycka wywodzi się z Włoch, ale miała swoje odpowiedniki w innych krajach: w literaturze hiszpańskiej rozwinęła się w gongoryzm,w Polsce widoczna jest przede wszystkim w twórczości Jana Andrzeja Morsztyna i Daniela Naborowskiego. Marinizm - czym się charakteryzuje?Marinizm to poezja nastawiona na olśnienie intelektualne i formalną wirtuozerię. Cel estetyczny: admirałcjaNadrzędną zasadą marinizmu jest dążenie do zaskoczenia i zdumienia odbiorcy (łac. admiratio). Poeta celowo stosuje gwałtowne przeskoki myślowe i nieoczekiwane skojarzenia, aby "zaatakować" i zszokować czytelnika. Ten przesyt formy i dążenie do maksymalnej efektywności formalnej mają charakter manierystyczny.Koncept To zaskakujący, oryginalny i intelektualnie błyskotliwy pomysł, który stanowi kompozycyjną i myślową oś całego utworu (np. porównanie kochanka do trupa). Koncept sprawia, że nawet z pozoru banalna prawda staje się wiarygodna i odkrywcza dla odbiorcy, ponieważ została ujęta w wyszukaną formę. W poezji marynistycznej dominowały tematy związane z rozkoszami ziemskimi. Środki stylistyczne (narzędzia konceptu)Marinistyczny język jest kwiecisty, a sama forma przesadna i nadmiernie ekspresywna. Twórcy poprzez grę słów pokazywali swój kunszt. Realizacja konceptu opiera się na bogactwie figur retorycznych:aliteracja: powtórzenie tych samych głosek na początku lub w akcentowanych miejscach wyrazów (tzw. instrumentacja głoskowa), służy wzmocnieniu brzmienia i rytmu utworu (np. w opisach vanitas),anafora: powtórzenie tego samego wyrazu lub zwrotu na początku kolejnych wersów/zdań, np. wielokrotne "Prędzej..." w Niestatku Morsztyna bądź "Z czasem..." w Marności Naborowskiego,antyteza (przeciwstawienie): to najważniejszy środek wyrazu artystycznego, polegający na kontrastowym zestawieniu przeciwstawnych pojęć w celu podkreślenia dylematu lub sprzeczności (życie kontra śmierć, sacrum kontra profanum), np. "Ty - strzałą śmierci, ja - strzałą miłości" (Do trupa, Morsztyn),enumeracja (wyliczenie): służy budowaniu dowodu retorycznego, prowadzącego do nieodpartej pointy (konceptu), np. u Naborowskiego wyliczanie ulotnych zjawisk: "dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt - żywot ludzki",hiperbola: celowe, retoryczne wyolbrzymienie w celu potęgowania siły wyrazu oraz do dramatyzacji uczuć i dowodzenia słuszności konceptu, np. życie zredukowane do "czwartej części mgnienia" (ekstremalne pomniejszenie skali) w Krótkości żywota Naborowskiego,inwersja: zmiana naturalnego porządku słów w zdaniu (szyk przestawny) w celu podkreślenia wyrazu lub utrzymania rytmu, typowe dla kwiecistego stylu Naborowskiego i Morsztyna,metafora (przenośnia): zestawienie wyrazów posiadających ukryte znaczenie, np. "Płomień skryty" jako ukryte, intensywne uczucie w Do trupa Morsztyna,oksymoron: połączenie wyrazów o sprzecznym znaczeniu, takie jak "gorzkie szczęście" podkreślające dualizm ludzkiego życia, potęgujące wyraz emocjonalny i intelektualny utworu,paradoks: twierdzenie, które na pierwszy rzut oka jest sprzeczne z logiką, ale zawiera ukrytą, głęboką prawdę filozoficzną lub moralną, np. u Naborowskiego "kolebka grobem" (narodziny są początkiem umierania) bądź u Morsztyna "Prędzej stała będzie Fortuna" (twierdzenie niemożliwe).Czy marinizm i konceptyzm to to samo?Terminy te są ze sobą blisko powiązane i często używane zamiennie jako określenie stylu poetyckiego. Konceptyzm jest ogólną, szerszą nazwą poetyki barokowej, której celem jest intelektualny dowcip i zaskakujący koncept. Natomiast marinizm to konkretna odmiana konceptyzmu, która koncentruje się na estetycznym i formalnym popisie, często w służbie miłości i życia towarzyskiego. Konceptyzm rozwinął się jako prąd literacki poza marinizmem jako hiszpański gongoryzm. Marinizm - przykłady w literaturze polskiejW polskiej literaturze marinizm przybrał dwa główne, kontrastujące oblicza, które są często wymagane przy analizie maturalnej.Jan Andrzej MorsztynMorsztyn jest reprezentantem czystego marinizmu i dworskiej poezji estetycznej, dla którego forma jest ważniejsza niż treść. Głównym celem jest zdumienie, popis retoryczny i olśnienie estetyczne. Dominujące motywy to miłość dworska, niestałość i zmysłowość."Do trupa": koncept opiera się na skrajnej antytezie (przeciwstawieniu) zakochanego podmiotu lirycznego ze zmarłym (trupem). Morsztyn dowodzi, że jego cierpienie z miłości (życie) jest analogiczne, a nawet gorsze niż stan martwego (śmierć). "Niestatek": koncept polega na zestawieniu niemożliwych zdarzeń przy użyciu anafory ("Prędzej...") i paradoksów (np. "Prędzej stała będzie Fortuna"). Służy to retorycznemu wzmocnieniu dowcipnej pointy: niestałość kobiecej natury jest niemożliwa do zmiany.Daniel NaborowskiNaborowski wykorzystuje koncept jako środek do wyrażenia głębokiej prawdy egzystencjalnej (często nawiązującej do Księgi Koheleta). Ujęcie prawdy, refleksja moralna i filozoficzna to główne cele jego twórczości. Motywy, które dominują to przemijanie (vanitas), kruchość życia oraz cnota. "Krótkość żywota": koncept redukcyjny. Życie ludzkie zostaje zredukowane do ulotnej chwili "czwartej części mgnienia". Koncept osiągnięto przez enumerację coraz mniej materialnych zjawisk: "dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt - żywot ludzki"."Marność": konkluzja filozoficzna. Mimo dominacji motywu vanitas, Naborowski nie jest pesymistą. Radzi zachować cnotę i umiar, akceptując świat jako dzieło Boga. Koncept służy tu moralnej konkluzji.Marinizm - wnioski maturalneDla maturzysty najważniejsze jest strategiczne rozróżnienie: Morsztyn wykorzystuje koncept (np. antytezę w Do trupa) do estetycznego popisu i udowodnienia dowcipnej, salonowej tezy (poezja dworska). Naborowski używa konceptu (np. redukcja życia do "punktu" w Krótkości żywota) jako środka do refleksji metafizycznej na temat vanitas i cnoty.Na egzaminie wymagana jest umiejętność odróżnienia konceptu (całościowy, zaskakujący pomysł utworu) od środków stylistycznych, które służą jako narzędzia do jego zbudowania i wzmocnienia szokującego efektu. Częsty błąd polega na utożsamianiu pomysłu utworu z pojedynczymi ozdobnikami. CKE natomiast wymaga, aby wskazać koncept i udowodnić, że został on zbudowany z precyzyjnych figur retorycznych.
Motyw przemiany bohatera. Omów zagadnienie na podstawie Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.Motyw przemiany bohatera należy do najczęściej podejmowanych w literaturze. Może ona dotyczyć sposobu myślenia, sfery moralności lub postawy wobec życia. Zazwyczaj jest rezultatem trudnych doświadczeń, spotkania z innymi ludźmi albo przełomowych wydarzeń. W "Zbrodni i karze" Fiodora Dostojewskiego obserwujemy niezwykle dramatyczną drogę przemiany głównego bohatera - Rodiona Raskolnikowa.Motyw przemiany bohatera - tezaPrzemiana bohatera w literaturze dowodzi, że człowiek nie jest istotą statyczną. Choć może błądzić i popełniać zło, ma szansę na moralne odrodzenie – zwłaszcza dzięki refleksji, przeżywanemu cierpieniu oraz spotkaniom z drugim człowiekiem.Motyw przemiany bohatera - argumentacja Na początku powieści Raskolnikow kieruje się teorią o "ludziach niezwyczajnych". Wierzy, że jednostka wybitna ma prawo łamać prawo moralne, o ile jej czyny przyniosą korzyść ludzkości. Zgodnie z tą ideą decyduje się na zbrodnię, mordując lichwiarkę.Po dokonaniu tego czynu bohater przechodzi długą i bolesną przemianę wewnętrzną. Zaczyna dostrzegać, że jego teoria była mylna, a on sam nie jest "wyjątkowy", lecz podlega tym samym prawom moralnym co każdy inny człowiek. Sonia Marmieładowa odgrywa tu znaczącą rolę i uczy go:pokory,miłosierdzia,wiary w Boga. Dzięki niej Raskolnikow wyznaje winę i podejmuje pokutę, co stanowi początek jego moralnego odrodzenia. Dostojewski tym samym dowodzi, że autentyczna przemiana człowieka zaczyna się od uznania swoich błędów i otwartości na drugiego człowieka.Motyw przemiany bohatera - kontekstRównież Konrad, główny bohater trzeciej części "Dziadów" Adama Mickiewicza, przechodzi przemianę duchową. Ulegając początkowej pysze, buntuje się przeciwko Bogu z głębokim poczuciem jednostkowej siły i wyjątkowości.W trakcie Wielkiej Improwizacji żąda boskiej mocy, by móc zbawić naród, jednak jego bunt kończy się klęską. Dopiero w końcowych scenach dramatu Konrad pokornieje i zaczyna rozumieć, że zbawienie nie leży w mocy jednostki, lecz w ofierze i poświęceniu. Przemiana bohatera, podobnie jak w przypadku Raskolnikowa, dokonuje się za sprawą cierpienia i refleksji, a jej ostatecznym celem jest odnalezienie właściwej drogi moralnej.Motyw przemiany bohatera - podsumowanieMotyw przemiany bohatera dowodzi, że człowiek ma zdolność do zmiany swojego życia pod wpływem przeżytych doświadczeń i wewnętrznej refleksji. Raskolnikow w "Zbrodni i karze" odbywa drogę od pychy i zbrodni do pokory oraz przyznania się do winy. Konrad z "Dziadów cz. III" także przechodzi duchową transformację, rozpoczynając od buntu przeciw Bogu i kończąc na zrozumieniu, że nie on jest jedynym decydentem w sprawach losów narodu. Oba te przykłady literackie ukazują, że przemiana bohatera często łączy się z cierpieniem, jednak prowadzi do moralnego oczyszczenia i wewnętrznego odrodzenia.Chcesz opanować każde zagadnienie z matury ustnej na 100%? Sprawdź szczegółowe opracowanie pytań jawnych i zdaj z łatwością!
W "Panu Tadeuszu" spowiedź Jacka Soplicy to moment, który redefiniuje postać bohatera i jest ideologicznym przesłaniem Adama Mickiewicza. Stanowi ona studium dynamicznej przemiany wewnętrznej bohatera romantycznego, który odkupuje swoje winy. Spowiedź Jacka Soplicy w punktachHistoria Jacka Soplicy jest klasycznym przykładem bohatera dynamicznego. Głównym celem spowiedzi jest uzyskanie przebaczenia za zbrodnię na Stolniku Horeszce, oczyszczenie imienia i podsumowanie życia poświęconego pokucie i patriotyzmowi. Życie Jacka dzieli się na następujące etapy.Młodość i zraniona dumaJacek Soplica był odważnym, porywczym szlachcicem (zwanym "Wojewodą" z powodu wpływów na sejmikach i nieformalnego przywództwa nad drobną szlachtą). Był zakochany w Ewie Horeszkównie, jednak Stolnik odmówił zgody na ślub, podając mu "czarną polewkę" (symbol odmowy oświadczyn).Zabójstwo StolnikaW czasie najazdu Moskali na zamek Jacek zabił Stolnika w afekcie. Czyn ten, popełniony ze zranionej pychy, gniewu i chęci zemsty, został zinterpretowany jako zdrada ojczyzny.Jacek Soplica, fragment filmu "Pan Tadeusz"Pokuta i nowa tożsamośćJacek uciekł za granicę, poślubił wieśniaczkę (z którą miał syna Tadeusza), a po jej śmierci powierzył Tadeusza Sędziemu. Wstąpił do zakonu, przyjmując imię Ksiądz Robak (symbol pokory i uniżenia). Działalność emisariuszaJacek został bernardynem-emisariuszem. Działał w konspiracji na Litwie, poświęcając życie służbie narodowi, co było jego formą odkupienia winy poprzez czyn patriotyczny.Śmierć i odkupienieZginął od ran odniesionych w walce (uratował w ten sposób Hrabiego i Gerwazego). Na łożu śmierci usłyszał przebaczenie od Gerwazego, co zakończyło spór rodowy. Jakie grzechy popełnił Jacek Soplica?Wina Jacka Soplicy jest wielowymiarowa i wykracza poza sam czyn zabójstwa. Grzech osobisty: zabicie Stolnika Horeszki podczas ataku Moskali. Jacek przyznaje, że był to strzał w porywie szału, złości i zemsty, spowodowany urażoną ambicją i zranioną miłością. Wina ta jest zakorzeniona w jego impulsywności.Źródło winy: przyczyną całego dramatu była pycha. Jacek nie mógł pogodzić się z upokorzeniem i odrzuceniem, co doprowadziło do morderstwa i tułaczki. Jego późniejsza pokora (imię Robak) jest celową antytezą tej wady.Wina publiczna. Choć Jacek odrzucił propozycje Rosjan i nie służył Moskalom, jego czyn został publicznie uznany za zdradę narodową. Moskale bowiem w nagrodę podarowali Soplicom majątek Horeszków, co skompromitowało go publicznie jako rzekomego sprzymierzeńca wroga. Piętno zdrajcy było dla Jacka najcięższym ciężarem moralnym. Wina osobista. Jacek sam przyczynił się do nieszczęścia swojej żony (którą poślubił z rozpaczy i której nie kochał), co pogłębiało jego frustrację i alkoholizm. Zaniedbał także wychowanie syna Tadeusza. Jacek Soplica, fragment filmu "Pan Tadeusz"Komu spowiadał się Jacek Soplica?Spowiedź, która ma charakter publiczny, odbyła się na łożu śmierci. Jacek Soplica wyznał swoje grzechy Gerwazemu Rębajle i swojemu bratu, Sędziemu Soplicy. Obecność Gerwazego była istotna, ponieważ jako wierny klucznik Stolnika i strażnik rodowej vendetty, uosabiał on pokrzywdzoną stronę konfliktu. Uzyskanie od niego przebaczenia było niezbędne nie tylko dla duchowego rozgrzeszenia Jacka, ale przede wszystkim dla pojednania rodów i zakończenia archaicznego sporu szlacheckiego, co było warunkiem koniecznym do zjednoczenia narodu. Co zrobił Gerwazy po wysłuchaniu spowiedzi Jacka Soplicy?Reakcja Gerwazego jest punktem kulminacyjnym symbolizującym triumf wspólnego celu narodowego nad zemstą rodową (vendetta). Gerwazy, wstrząśnięty wyznaniem i widokiem umierającego Jacka, ujawnia skrywaną latami tajemnicę. Stolnik Horeszko, umierając, wykonał znak krzyża w stronę Jacka, co było dowodem na to, że mu przebaczył. Gerwazy zataił ten fakt, ponieważ kierowała nim ślepa żądza zemsty. Gerwazy, fragment filmu "Pan Tadeusz"Ten akt kończy spór Horeszków i Sopliców, uwalniając szlachtę od archaicznego systemu zemsty i umożliwiając im zjednoczenie w walce przeciwko Moskalom. Spowiedź Jacka Soplicy - która księga i wers?Wyznanie Jacka Soplicy jest centralnym wątkiem Księgi X "Pana Tadeusza", zatytułowanej Emigracja. Jacek. Spowiedź zajmuje znaczną część tej księgi: od momentu odnalezienia rannego Księdza Robaka aż do jego śmierci. Scena ta funkcjonuje jako mechanizm retrospekcyjny, wyjaśniający motywacje bohatera i przywracający mu honor, zmazany przez plotki i pozory zdrady.Spowiedź Jacka Soplicy - jak przygotować się do matury?Scena spowiedzi to idealny materiał do użycia w tematach powtarzających się w ostatnich latach:Bohater dynamiczny i przemiana. Spowiedź dowodzi, że przemiana Jacka była autentyczna. Fakt, że Jacek żył w nieświadomości przebaczenia Stolnika, czyni jego całą pokutę dobrowolnym, bezinteresownym zadośćuczynieniem (argument dla tematu poświęcenia). Kontekst porównawczy. Jacek Soplica to "urealniony" bohater romantyczny, który (podobnie jak Kmicic z "Potopu") odkupuje winę pod przybranym nazwiskiem poprzez służbę narodową. "Człowiek - istota pełna sprzeczności" (matura 2023). Jacek jest postacią wewnętrznie sprzeczną: morderca w habicie mnicha, człowiek pychy i pokory jednocześnie. Ta sprzeczność motywuje go do heroicznej przemiany.
Tęsknota jest centralnym i ponadczasowym motywem w literaturze. Wykracza ona poza zwykłe uczucie, stając się siłą napędową fabuły, motywacją dla bohaterów i narzędziem do eksplorowania kryzysu wartości. Wielopoziomowa rola tęsknoty wynika z jej zdolności do przenikania przez różne epoki literackie: od mitologicznego objaśniania świata, przez romantyczną idealizację utraconej ojczyzny, aż po pozytywistyczną analizę psychologiczną bohatera. Tęsknota w literaturze - znaczenieUczucie tęsknoty definiuje się jako intensywne pragnienie osób, miejsc, stanów lub rzeczy, które są nieosiągalne lub utracone. Motyw ten najczęściej stanowi przyczynę sprawczą rozwoju fabuły lub psychiki bohatera. W literaturze tęsknota może być siłą budującą (np. motywuje do twórczości lub wytrwałości) lub niszczącą (prowadzi do paraliżu, obsesji lub klęski).Motyw tęsknoty w literaturze - przykłady Aby ułatwić przygotowania maturalne, można skategoryzować tęsknotę w pięciu ujęciach, co najlepiej oddadzą przybliżone przykłady z lektur. Motyw tęsknoty za ojczyznąTo głębokie pragnienie powrotu do ojczyzny, związane z losem tułacza i pielgrzyma. To jeden z najczęściej pojawiających się motywów w polskiej literaturze, zwłaszcza w okresie zaborów i Wielkiej Emigracji. W tym kontekście tęsknota była siłą podtrzymującą tożsamość i ducha narodowego.Przykład: Latarnik, Henryk SienkiewiczTęsknota za ojczyzną i jej językiem (wywołana otrzymanym egzemplarzem "Pana Tadeusza") okazuje się siłą niszczącą. Choć szlachetna, paraliżuje Skawińskiego, prowadząc do zaniedbania obowiązków, utraty pracy i wyruszenia w dalszą tułaczkę. Tęsknota za osobąŻal za zmarłą, ukochaną osobą lub utraconą miłością. Jest to dominujący motyw w literaturze oraz w analizie psychologicznej bohaterów.Przykład: Potop, Henryk SienkiewiczTęsknota Kmicica za bliskością i przebaczeniem Oleńki Billewiczówny jest impulsowym, osobistym powodem przemiany z awanturnika i hulaki w bohatera narodowego.Tęsknota za stanem idealnymŻal za utraconym czasem, zwłaszcza dzieciństwem lub Arkadią (krainą idealnego szczęścia). Przybiera postać idealizacji przeszłości lub może też dotyczyć tęsknoty za utopią społeczną.Przykład: Sklepy cynamonowe, Bruno SchulzTęsknota za Arkadią dzieciństwa, rozumianą jako bezpieczny, magiczny czas pierwotny, staje się siłą twórczą. To uczucie przenika teraźniejszość, deformując codzienność za pomocą wyobraźni.Tęsknota egzystencjalnaTo wszechogarniający smutek i poszukiwanie sensu, Boga, absolutu lub utraconego ładu. Ujawnia się w kryzysach światopoglądowych, lub w poszukiwaniu wzniosłego celu.Przykład: Kordian, Juliusz SłowackiPodróż Kordiana po Europie jest poszukiwaniem idei i wzniosłego celu, który mógłby wypełnić pustkę w życiu bohatera. Jest to tęsknota za absolutnym sensem działania.Motyw tęsknoty za domem w literaturzeTęsknota za domem i miejscem pochodzenia jest nierozerwalnie związana z motywem tułacza oraz Arkadii.Przykład: Odyseja, HomerMotyw nostos (powrotu do domu). Tęsknota Odyseusza za Itaką i Penelopą jest siłą napędową jego wytrwałości, motywującą go do pokonywania przeszkód i powrotu do ojczyzny.Motyw tęsknoty w lekturachOdwołanie się do kontekstów biblijnych, mitologicznych i kanonicznych lektur pozwala skutecznie wykorzystać motyw tęsknoty na maturze z języka polskiego. Motyw tęsknoty w Mitologii Jana ParandowskiegoMit o Demeter i Persefonie przedstawia tęsknotę matki za córką porwaną do Hadesu. Rozpacz jest tak intensywna, że bogini urodzaju, zaprzestaje wypełniania swoich boskich obowiązków. Jej gniew i smutek przenoszą się na cały świat, gdzie:panuje całoroczna zima,ziemia przestaje rodzić,nastaje wieczny nieurodzaj,ludziom grozi głód.Tłumaczenie w ten sposób zjawiska pór roku (jesień i zima to czas, gdy Persefona wraca do Hadesu), ukazuje, że tęsknota jest siłą kształtującą świat.Motyw tęsknoty - Biblia Psalm 137 ("Nad rzekami Babilonu...") stanowi archetyp tęsknoty narodowej i wygnania. Fabuła opowiada o losie Izraelitów, którzy zostali uprowadzeni do niewoli babilońskiej i zasiadają nad rzekami Babilonu. Lament dotyczy utraty Jerozolimy (Syjonu). Tęsknota ta przybiera formę dramatycznej odmowy - wezwani do radosnego śpiewania na obcej ziemi, Izraelici odmawiają, pytając retorycznie: "Jakże mamy śpiewać pieśń Pańską w obcej ziemi?". Odmowa ta symbolizuje duchową wierność ojczyźnie. Motyw ten stał się punktem odniesienia dla polskich twórców, zwłaszcza w dobie zaborów, jako biblijny paradygmat dla koncepcji "narodu bez państwa". Motyw tęsknoty w Trenach Jana KochanowskiegoTęsknota w "Trenach" jest konsekwencją żalu po stracie córki Urszulki. Początkowo jest to siła niszcząca, prowadząca do kryzysu filozoficznego i zwątpienia w dotychczasowe wartości (stoicyzm, renesansowy ład). Ostatecznie tęsknota okazuje się budująca, gdy ból zostaje przezwyciężony, a poeta odnajduje pocieszenie w wierze i powrocie do ładu. "Treny" stanowią zatem studium tęsknoty od rozpaczy po akceptację.Motyw tęsknoty w Sonetach krymskich Adama MickiewiczaCały cykl jest przesycony tęsknotą narodową i stanowi studium kondycji emigranta. Pielgrzym, główny bohater, podziwia piękno Krymu, lecz jego myśli wciąż krążą wokół utraconej ojczyzny. Tęsknota wzmaga jego poczucie alienacji na obcej ziemi i w kontraście do idealizacji w "Panu Tadeuszu" jest przesiąknięta smutkiem wygnania.Motyw tęsknoty - Pan Tadeusz, Adam MickiewiczW "Panu Tadeuszu" tęsknota jest siłą budującą tożsamość. Jest to utwór powstały z tęsknoty poety za krajem, która przejawia się w:idealizacji Litwy (porównanie jej do zdrowia w Inwokacji),obronie jej piękna (sprzeciw Tadeusza wobec zachwytów nad Włochami),kultywowaniu dawnych tradycji i drobiazgowym utrwalaniu obyczajów (zasada grzeczności, uczty, zwyczaje myśliwskie, gościnność, polonez, ubiór).Tęsknota ta staje się aktem patriotyzmu, oporu przeciwko wynarodowieniu i wyrazem silnych uczuć narodowych.Motyw tęsknoty w Lalce Bolesława PrusaTęsknota Stanisława Wokulskiego za odrzucającą go Izabelą Łęcką jest siłą ambiwalentną.Początkowo działa konstruktywnie. Motywuje Wokulskiego do podjęcia ryzyka, wyjazdu w interesach do Bułgarii i zdobycia majątku. Jest to dla niego motor do szybkiego załatwiania spraw i powrotu.Z czasem jednak tęsknota przeradza się w destrukcyjną obsesję. Izabela staje się dla niego bożkiem, co prowadzi do utraty racjonalności, rezygnacji z pozytywistycznych ideałów i ostatecznej klęski życiowej. Tęsknota ta okazuje się anachroniczna - romantyczne uczucie w realistycznym świecie musi zakończyć się porażką. Dodatkowo w "Lalce" Ignacy Rzecki odczuwa tęsknotę za minionym porządkiem (epoką napoleońską), która jednak stabilizuje jego życie i pozwala mu dbać o sprawy Wokulskiego. Motyw tęsknoty w Przedwiośniu Stefana ŻeromskiegoW "Przedwiośniu" tęsknota dotyczy przede wszystkim utopii społecznej. Opowieść ojca o szklanych domach wywołuje u Cezarego Baryki pragnienie idealnej, odrodzonej i sprawiedliwej Polski. Zderzenie tej tęsknoty z brutalną rzeczywistością (biedy i chaosu powojennej Polski) prowadzi do głębokiego rozczarowania i ostatecznie do buntu. Jest to dowód na to, że niezaspokojona tęsknota za ideałem może być siłą destabilizującą. Warto wspomnieć o Arkadii w Nawłoci, która jest złudną krainą szczęścia, odciętą od prawdziwych problemów, co pogłębia poczucie utraconej utopii.Motyw tęsknoty - rozprawkaW najnowszej formule 2023 CKE stawia na szerokie tematy (np. sprzeczności, bunt, relacje). Oznacza to, że tęsknota może być uzasadnieniem psychologicznym działań bohatera. Dla maturzysty jest to motyw, który pozwala na integrację różnych lektur i pozwala na zrozumienie złożonych problemów, które są stale obecne w arkuszach egzaminacyjnych.Przykłady zastosowania motywu tęsknoty w tematach maturalnychMatura 2023: "Człowiek - istota pełna sprzeczności"Sprzeczność Stanisława Wokulskiego w "Lalce" jest wynikiem irracjonalnej tęsknoty za miłością romantyczną (Izabelą), która stoi w konflikcie z jego pozytywistycznym rozumem. Tęsknota jest więc przyczyną jego wewnętrznego dramatu.Matura 2024: "Bunt i jego konsekwencje dla człowieka"Bunt Cezarego Baryki w "Przedwiośniu" jest konsekwencją tęsknoty za utopijną wizją ojczyzny (szklane domy), którą zderza z nędzną, realną Polską, co prowadzi do ostatecznej konfrontacji. Podobnie postawa Rzeckiego to wewnętrzny bunt, napędzany tęsknotą za epoką napoleońską.Matura 2024: "Jak relacja z drugą osobą kształtuje człowieka?"W "Lalce" tęsknota Wokulskiego za Łęcką kształtuje go negatywnie. Początkowo jest ona konstruktywnym motorem jego działań. Jednakże z czasem ewoluuje w destrukcyjną obsesję i ślepą idealizację, co prowadzi do porzucenia pozytywistycznych ideałów (praca dla nauki, racjonalizm) i finalnej klęski życiowej.
Utopijny i realny obraz rzeczywistości. Omów zagadnienie na podstawie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego. W swojej odpowiedzi uwzględnij również wybrany kontekst.Od zarania dziejów ludzie marzyli o sprawiedliwym i szczęśliwym świecie, wolnym od wszelkich problemów. Chociaż utopijne wizje mają moc inspiracji, nierzadko zderzają się one z trudną codziennością, która daleko odbiega od ideałów. Literatura często ukazuje ten kontrast, sytuując swoich bohaterów między wielkim marzeniem a realnością.Utopijny i realny obraz rzeczywistości - tezaKontrastowe zestawienie utopijnej i realnej wizji świata pokazuje, że marzenia są nieodzowne, gdyż nadają sens podejmowanym działaniom. Jednak to dopiero trudna rzeczywistość ostatecznie weryfikuje ich faktyczną wartość.Utopijny i realny obraz rzeczywistości - argumentacja W "Przedwiośniu" utopijnym obrazem rzeczywistości jest wizja szklanych domów - metafory dobrobytu, równości i sprawiedliwości. Ojciec Cezarego, Seweryn Baryka, zaszczepia w synu nadzieję na istnienie tak idealnej Polski. Jednak po przyjeździe do kraju, Cezary odkrywa zupełnie inną rzeczywistość:wszechobecną biedę,brak reform,ostre konflikty klasowe,brak perspektyw na szybką poprawę.Ten gwałtowny kontrast między marzeniem a życiem prowadzi bohatera do głębokiego rozczarowania i zmusza go do pytań o cel dalszej walki. Żeromski ukazuje także inne "utopie" polityczne: program ewolucyjnych reform proponowany przez Gajowca oraz koncepcję rewolucji forsowaną przez Lulka. Chociaż te projekty wydają się bardziej realistyczne, również mają w sobie cechy idealistycznych wizji, które są trudne do pełnego urzeczywistnienia.Utopijny i realny obraz rzeczywistości - kontekstPodobny kontrast ukazuje "Lalka" Bolesława Prusa. Stanisław Wokulski marzy o miłości do Izabeli Łęckiej i żywi nadzieję, że jego awans społeczny pozwoli mu zdobyć jej względy. Jest to jego osobista "utopia", która gwałtownie zderza się z realiami: surowymi podziałami klasowymi oraz wyniosłą obojętnością arystokratki. Również idealistyczne pragnienia dotyczące poprawy losu najuboższych czy odrodzenia narodu, napotykają na mur obojętności społeczeństwa. Prus, podobnie jak Żeromski, dowodzi, że człowiek potrzebuje marzeń, jednak codzienne życie jest znacznie bardziej skomplikowane i nie pozwala na ich łatwe urzeczywistnienie.Utopijny i realny obraz rzeczywistości - podsumowanieDzieła te, "Przedwiośnie" i "Lalka", zgodnie ukazują, że wizje utopijne są wartościowe, gdyż stanowią źródło inspiracji dla jednostki i wyznaczają kierunek jej działań. Dopiero jednak w konfrontacji z realnym światem widać, jak wielkim wyzwaniem jest ich pełna realizacja. Choć marzenia są siłą napędową, rzeczywistość zmusza do szukania kompromisów i przyjęcia bardziej realistycznej perspektywy.Dowiedz się więcej o innych zagadnieniach maturalnych, korzystając z kompleksowego opracowania pytań jawnych, które przygotowała egzaminatorka języka polskiego!